Demandan unha moratoria das plantacións de eucalipto en todo o territorio español

• Ecoloxistas en Acción aplaude o anuncio do Goberno galego da declaración dunha moratoria para a plantación de eucaliptos e sinala a importancia de que, por fin, un goberno autonómico recoñeza o grave problema económico e ambiental que provoca o  monocultivo do eucalipto.
• A organización ecoloxista sinala que a moratoria é un primeiro paso fundamental para comezar a reverter a situación, pero que non terá valor ningún se non vai aparellada de medidas específicas de control e ordenación.
• Ecoloxistas en Acción convida o resto de comunidades autónomas afectadas por esta praga invasora a declarar tamén a moratoria para impedir que se propague máis este cultivo.

Ecoloxistas en Acción lembra que Galicia, Andalucía e as comunidades da cornixa cantábrica (Asturias, Cantabria e Euskadi) son os territorios que máis sofren as consecuencias dos  monocultivos de eucalipto. O eucalipto foi introducido por mor da creación do Patrimonio Forestal do Estado, coincidindo co réxime da ditadura franquista, co obxecto de abastecer de madeira ás factorías de celulosa para a industria papeleira.

Andalucía é unha das comunidades afectadas, pero de forma moi desigual no seu territorio. As plantacións desta especie exótica concéntranse en Huelva, provincia na que se situaba unha das fábricas da papeleira española ENCE. Segundo datos oficiais de 2016, os eucaliptos ocupan 148.000 hectáreas en Huelva, 32.665 delas en espazos protexidos de alto valor ecolóxico: Rede Natura 2000 e Rede de Espazos Naturais Protexidos de Andalucía. Actualmente os cultivos e os perniciosos  aterrazamientos seguen adiante, facendo un dano especialmente en áreas como Parque natural Sierra de Aracena e Picos de  Aroche, onde as empresas dedicadas ao cultivo de eucalipto seguen plantando novamente máis aló dos tres quendas que se permiten, debido á ambigüidade do instrumento de planificación, onde caben as interpretacións. A administración ambiental andaluza xustifica con iso as autorizacións a empresas como Ibereucalipto ou Ence.

As comunidades autónomas da cornixa cantábrica tamén están afectadas en maior ou menor medida por esta praga. No últimas tres décadas a superficie cuberta por eucaliptos multiplicouse por catro en Euskadi debido á súa maior rendibilidade e xa cobre o 2,6 % do territorio. Este territorio tamén segue o mesmo camiño cunha superficie ocupada xa de 21.500 hectáreas, principalmente localizadas en Bizkaia e en zonas costeiras. Ademais estase vendo con preocupación a tendencia dos propietarios privados de terreos a substituír, para evitar a praga da banda marrón ,plantacións de piñeiro por eucalipto. Isto podería supoñer un gran  aumento en próximos anos da superficie ocupada.

O propio Departamento de Medio Ambiente do goberno autónomo vasco encargou un estudo a un equipo de expertos da Universidade do País Vasco-Euskal Herriko  Unibertsitatea e da Sociedade de Ciencias  Aranzadi. A conclusión final do devandito estudo é que os eucaliptos teñen “un efecto ambiental negativo, tanto no País Vasco como no resto da península”. O informe indica ademais que a expansión das plantacións de eucaliptos “pode ocasionar serios efectos ambientais” tanto nos chans e a  hidrología como na biodiversidade”.

As plantacións de eucalipto ocupan 40.000 hectáreas en Cantabria, o 11% de toda a súa superficie forestal. O Terceiro Inventario Forestal Nacional, elaborado para Cantabria en 2004, desvelaba que a superficie ocupada polos  eucaliptales na rexión ascendía xa 46.200 hectáreas. Este dato, que outorga aos eucaliptos o título de segunda especie forestal máis estendida no territorio cántabro, deixa patente a realidade do tipo de bosque desta comunidade e a súa política forestal. Esta praga converteuse na  modeladora da paisaxe cántabra, sobre todo por baixo dos 400 metros de altitude como no caso da liña de costa.

Asturias non eludiu esta praga. As plantacións de eucaliptos ocupan xa case 70.000 hectáreas e son a especie máis presente na masa forestal desta rexión, aínda que o seu peso relativo é motivo de debate. O último inventario forestal nacional atribúelles menos peso do que calcula a Universidade de Oviedo a través do Instituto de Recursos Naturais (Indurot). En todo caso, representan, como mínimo, preto da quinta parte de todas as árbores que crecen entre a cordilleira e o Cantábrico. A súa expansión segue a tal ritmo que no 2018 xa se superou a superficie que o plan forestal vixente calculaba que ocuparían nos anos posteriores ao 2050. Fronte a isto cabe destacar iniciativas como a do concello de Xixón que hai uns meses anunciou a talla de todos os eucaliptos presentes en chan público municipal.

En Galicia o Plan Forestal Gallego de 1992 establecía como limiar que, no ano 2032, as plantacións das especies de eucaliptos ocuparían 245.000 hectáreas. Segundo os últimos datos do Inventario Forestal de Especies Produtivas –realizado cada década polo ministerio–, en 2018 eran xa 300.500 hectáreas de  monocultivo de eucalipto (englobando sobre todo dúas especies Eucalyptus globulus e Eucalyptus nitens) e outras 121.700 hectáreas nas que estas especies atopábanse presente dalgún modo. É dicir, case o dobre das previstas para 2032. Á espera do novo inventario encargado polo Goberno galego, xa hai voces autorizadas que alertan de que a superficie ocupada por estas especies invasoras en Galicia poden alcanzar xa 600.000 hectáreas.

Ecoloxistas Acción congratúlase de que por fin se asuma por parte dun goberno autonómico esta insistente demanda de todo o ecoloxismo, pero prefire esperar para realizar unha valoración ata ter o texto da lei. Neste sentido a organización ecoloxista alerta de que a moratoria pode quedar nun anuncio  baldío se non vai acompañada dun reforzamento das medidas de control e vixilancia das plantacións ilegais, así como do establecemento de medidas sancionadoras coercitivas para as empresas do sector forestal que accedan a realizar novas plantacións de eucalipto durante a moratoria.

A organización ecoloxista entende que se o primeiro paso é asegurar que a moratoria se aproba con medios e recursos para ser aplicada, o segundo paso para reverter a situación sería revisar de oficio todas as plantacións ilegais realizadas desde a aprobación da Lei de incendios 3/2017 e da Lei 7/2012 de montes esixindo o cumprimento do establecido nas devanditas leis.

Así mesmo, indica que o novo Plan Forestal, recentemente aprobado polo Goberno galego, fomenta o  monocultivo e o aumento de especies  pirófitas e invasoras ata alcanzar 1,4 millóns de hectáreas de piñeiros e eucaliptos en 2040, e o aumento de 3 millóns de  m³ de tallas anuais de madeira de baixo valor engadido ata alcanzar os 12 millóns de  m³ de tallas/ano. Un plan que propón aumentar aínda máis a superficie ocupada polo eucalipto E.  nitens, a pesar de ter pasado xa en máis do dobre as previsións para 2030, e en detrimento de as masas forestais autóctonas que apenas sufrirán incremento nos próximos 20 anos.

Ecoloxistas en Acción entende que unha vez que o Goberno galego recoñece o grave problema económico e ambiental do monocultivo do eucalipto, debe forzosamente  derrogar o Plan Forestal Gallego recentemente aprobado, xa que este non fai máis que agravar a situación actual. A organización ecoloxista indica que o Parlamento galego debería devolver o Plan Forestal Gallego ao Consello Forestal para realizar unha nova redacción idónea ás necesidades do país e na que poidan participar todas as organizacións relacionadas co monte e co medio rural.

Ecoloxistas en Acción lembra que no ano 2017 o comité asesor científico do entón ministerio de Agricultura, Pesca, Alimentación e Medio Ambiente recomendou a declaración de Especie Exótica Invasora (EEI) para varias especies do xénero  Eucalyptus usadas pola industria agroforestal intensiva. Devandito ditame científico, apoiado en diversos estudos realizados en Galicia e Portugal, debería terse  en conta para abordar a restauración ecolóxica das  zonas afectadas pola invasión destas especies e unha profunda reconversión do sector. Para iso, as administracións actuais afectadas  deberían declarar a estas especies como  EEI e actuar en consecuencia.

La entrada Demandan unha moratoria das plantacións de eucalipto en todo o territorio español aparece primero en Ecologistas en Acción.